Z badań TNS OBOP przeprowadzonych na zlecenie Krajowej Izby Radców Prawnych wynika, że znaczna część obywateli nie odróżnia radcy prawnego od adwokata, zaś prawa cywilnego od prawa karnego. Prawie 30% badanych nie wie co to jest pozew, a aż 82% respondentów, że postępowanie przed sądami jest dwuinstancyjne.
Opublikowane przez Ministerstwo Sprawiedliwości badania na temat wizerunku wymiaru sprawiedliwości przyniosły równie dramatyczne dane. Większość obywateli nie potrafi prawidłowo wskazać instytucji reprezentujących wymiar sprawiedliwości. Jedynie co czwarty badany wie, jak funkcjonuje sądownictwo. Natomiast powszechny brak świadomości praw i obowiązków w sądach i prokuraturze skutkuje tym, że sądy postrzegane są negatywnie, jako instytucje trudnodostępne dla zwykłego obywatela – uważa tak aż 48% badanych (!).
Polacy, nie znając obowiązujących procedur są bezradni, nie mają nawyku obrony swoich praw i nie potrafią ich dochodzić. W sytuacji kiedy zdecydują się upomnieć o swoje prawa robią to bardzo często nieumiejętnie i nie korzystają z pomocy profesjonalnego pełnomocnika pozostając w przekonaniu o dużym wydatku z tym związanym Niewiedza skutkuje później najczęściej poczuciem niesprawiedliwości.
Jedną z przyczyn takiego stanu rzeczy jest brak edukacji prawnej w szkołach. Brak fundamentalnej wiedzy o prawie. To właśnie w młodości zaczyna się proces wykluczenia prawnego. Dowiodły tego choćby badania przeprowadzone w szkołach w latach 1995-96, na temat znajomości Konwencji o Prawach Dziecka oraz Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, w zakresie przestrzegania istotnych praw ucznia. Okazało się, że tylko 24% ankietowanych potrafiło poprawnie wymienić trzy prawa i wolności obywatelskie, 16% – cztery prawa, a niecałe 5% – pięć praw. Najwięcej, bo 75% ankietowanych, potrafiło wymienić tylko jedno z podstawowych praw człowieka. 3/4 badanych uczniów nie wiedziało przy tym, jak dochodzić ochrony swoich praw, w tym jak i w jakich sytuacjach zwracać się o pomoc do prokuratury, sądu czy kuratorium oświaty.
Tymczasem wiedza na temat tego, jak funkcjonuje państwo, jakie są konsekwencje działań niezgodnych z prawem, w jaki sposób poruszać się przed instytucjami wymiaru sprawiedliwości jest niezwykle potrzebna. Będzie przydatna już za chwilę, w przyszłości, kiedy przykładowo pozwoli Wam skutecznie prowadzić biznes, czy uniknąć odpowiedzialności karnej.